نام شیعه بر خود گذاشتن و شرکت کردن در مجالس دعا، توسّل و عزاداری ـ که همه مطلوب است ـ برای شیعه حقیقی بودن کافی نیست بلکه شرط اوّل تقواست که او را از گناه باز دارد و هوا و هوس را مهار کرده و حلال و حرام را از هم جدا کند.

تقوا

قَالَ الإمامُ الصَّادِقُ(علیه السلام): «أبْلِغَ مَوَالِینَا السَّلاَمَ وَ أوْصِهِمْ بِتَقْوَی اللهِ العَظِیمِ وَ أنْ یَعُودَ غَنِیُّهُمْ عَلَی فَقِیرِهِمْ وَقَوِیُّهُمْ عَلَی ضَعِیفِهِمْ وَ أنْ یَشْهَدَ حَیُّهُمْ جَنَازَةَ مَیِّتِهِمْ وَ أنْ یَتَلاَقُوا فِی بُیُوتِهِمْ فَإنَّ فِی لِقَاءِ بَعْضِهِمْ بَعْضاً حَیَاةُ أمْرِنَا».( وسائل الشیعه، ج 8، ص 410)

امام صادق(علیه السلام) (به یکی از شیعیانش) می فرماید: سلام مرا به دوستانم برسان و آنها را به تقوی الهی سفارش و وصیّت کن و اینکه اغنیا به فکر فقیران باشند و قوی ها به ضعیفان کمک کنند و زنده ها به تشییع جنازه مرده ها بروند ]و احترام یکدیگر را حتّی از بعد از مرگ رعایت کنند[و اینکه همدیگر را در خانه هایشان ملاقات کنند که در ملاقات بعضی با بعض دیگر زنده کردن مکتب اهلبیت(علیهم السلام) است.


شرح حدیث:

در این روایت امام(علیه السلام) به موالیان خود سلام رسانده و چهار سفارش فرموده اند. تعبیر به موالی در روایت به این جهت است که همه شیعه نیستند و اگر موالی این دستورات چهارگانه را انجام دهند شیعه می شوند. اوّلین توصیه، فردی و بقیّه توصیه ها اجتماعی است.


1. تقوا

نام شیعه بر خود گذاشتن و شرکت کردن در مجالس دعا، توسّل و عزاداری ـ که همه مطلوب است ـ برای شیعه حقیقی بودن کافی نیست بلکه شرط اوّل تقواست که او را از گناه باز دارد و هوا و هوس را مهار کرده و حلال و حرام را از هم جدا کند.

مقام عصمت مانع ارتکاب گناه است به طوری که معصوم حتّی فکر گناه هم نمی کند. همان گونه که انسان از نوشیدن آب گندیده جویها اکراه دارد و دوری می کند، معصوم هم از ارتکاب گناه دوری می کند. عدالت، مقامی پایینتر از عصمت دارد، یعنی اگر گناهی هم مرتکب شود توبه می کند.

بعد از مرگ هم باید احترام میّت مسلمان رعایت شود. این همه دقّت در مورد جنازهی که زیر خاک قرار می گیرد بری چیست؟ در هر یک از مسائل تجهیز میّت درسهایی نهفته است. این اندازه احترام به مرده مسلمان، نشانه احترامی است که زنده مسلمان دارد

و نباید تصور کنیم که تقوا پیشه کردن کاری نا ممکن است چرا که خداوند متعال یار و یارو تقوا پیشگان است و در این زمینه می فرماید :

وَ مَنْ یَتَّقِ اللّهَ یَجْعَلْ لَهُ مِنْ أَمْرِهِ یُسْرًا ذلِكَ أَمْرُ اللّهِ أَنْزَلَهُ إِلَیْكُمْ وَ مَنْ یَتَّقِ اللّهَ یُكَفِّرْ عَنْهُ سَیِّئاتِهِ وَ یُعْظِمْ لَهُ أَجْرًا؛ (سوره طلاق، آیه 4 و 5)

هر كس تقواى الهى پیشه كند، خداوند، (مشكلات)كار را بر او آسان مى‏كند. این فرمان خداست كه بر شما نازل كرده، و هر كس تقواى الهى پیشه كند، خداوند، گناهانش را مى‏بخشد و پاداش او را بزرگ مى‏دارد.

امام على علیه ‏السلام فرمود : مَنِ اتَّقَى اللّه‏َ سُبْحانَهُ، جَعَلَ لَهُ مِنْ كُلِّ هَمٍّ فَرَجا وَ مِنْ كُلِّ ضیقٍ مَخْرَجا؛ (غرر الحكم، ح 8847. )

هر كس تقواى خداى سبحان را رعایت كند، خداوند، براى او از هر غمى گشایشى و از هر تنگنایى راه نجاتى فراهم مى‏كند.

فقر

2. کمک به فقرا و ضعیفان

اگر امکاناتی دارند، باید اشتغال زایی کنند و دردسرهای آن را هم بپذیرند؛ چرا که برکت در اینجاست. ولی امروزه اغلب مردم راحت طلب شدهاند و به کارهی واسطه گری که درآمد بیشتر و دردسر کمتر دارد روی آورده اند در حالی که هیچ کدام از این کارها اشتغالزایی به همراه ندارد.

معنی اینکه به فکر فقیر باشند این نیست که فقط به فقرا کمک مالی کنند بلکه حتی اگر اشتغال زایی کرده و کار تولید کنند، این هم نوعی کمک به فقیر است.

بعضی قوّت فکری، بعضی نفوذ اجتماعی و بعضی قوّت جسمانی دارند که امام می فرمایند در هر زمینه که قوی هستید به فکر ضعیف ها باشید.

عَنِ الْباقِرِ علیه ‏السلام: اِنَّ بَعْضَ اَصْحابِهِ قالَ لَهُ: جُعِلْتُ فِداكَ، اِنَّ الشَّیعَةَ عِنْدَنا كَثیرُونَ، فَقالَ: هَلْ یَعْطِفُ الْغَنِىُّ عَلَى الْفَقیرِ؟ وَ یَتَجاوَزُ الْمُحْسِنُ عَنِ الْمُسیءِ وَیَتَواسُونَ؟ قُلْتُ : لا . قالَ علیه ‏السلام: لَیْسَ هۆُلاءِ الشّیعَةُ، اَلشّیعَةُ مَنْ یَفْعَلُ هكَذا. (بحارالأنوار، ج 74، ص 313)

بعضى از اصحاب امام باقر علیه ‏السلام به ایشان عرض كردند: شیعه در جامعه ما زیاد است. امام فرمود: آیا بى‏نیاز نسبت به نیازمند عطوفت و مهربانى مى‏كند و آیا نیكوكار از خطاكار مى‏گذرد و در مسائل مالى به همدیگر كمك مى‏كنند. گفتیم: خیر. فرمود: پس‏اینها شیعه نیستند چون شیعه كسى‏است‏ كه ‏اینطور عمل‏ كند.


3. حضور در تشییع جنازه

بعد از مرگ هم باید احترام میّت مسلمان رعایت شود. این همه دقّت در مورد جنازه ای که زیر خاک قرار می گیرد برای چیست؟ در هر یک از مسائل تجهیز میّت درسهایی نهفته است. این اندازه احترام به مرده مسلمان، نشانه احترامی است که زنده مسلمان دارد.

اگر امکاناتی دارند، باید اشتغال زایی کنند و دردسرهای آن را هم بپذیرند؛چرا که برکت در اینجاست. ولی امروزه اغلب مردم راحت طلب شدهاند و به کارهی واسطه گری که درآمد بیشتر و دردسر کمتر دارد روی آوردهاند در حالی که هیچ کدام از این کارها اشتغالزایی به همراه ندارد

رسولُ اللّه‏ِ صلى ‏الله‏ علیه ‏و ‏آله فرمود : إنّ أوّلَ ما یُجازى بهِ المۆمنُ بعدَ مَوتهِ أن یُغفَرَ لجَمیعِ مَن تَبِعَ جَنازَتَهُ .

پیامبر خدا صلى ‏الله‏ علیه ‏و ‏آله: نخستین پاداشى كه بعد از مرگ مۆمن به او داده مى‏شود، این است كه همه تشییع كنندگان جنازه‏اش آمرزیده مى‏شوند.

امام باقر علیه السلام فرمود :‌مَن شَیَّعَ جَنازَةَ امرئٍ مُسلمٍ اُعطِیَ یَومَ القِیامَةِ أربَعَ شَفاعاتٍ ، و لَم یَقُلْ شیئا إلاّ قالَ المَلَكُ : و لَكَ مِثلُ ذلكَ .

امام باقر علیه ‏السلام : هر كس جنازه مسلمانى را تشییع كند، روز قیامت چهار شفاعت به او داده شود و چیزى نگوید، مگر اینكه فرشته گوید : مانند آن از آنِ تو باد.(الأمالی للصدوق : 287/319 . )



4. تذکّر کلمات اهل بیت(علیهم السلام)

باید کار فرهنگی کرد، یعنی کلمات پیامبر(صلی الله علیه وآله) و ائمّه(علیهم السلام) را بازگو کنیم و جوانها را فراموش نکنیم، آن هم در زمانی که شبهه افکنی بسیار زیاد است این درس بزرگی است که امام صادق(علیه السلام)در سه بخش بیان فرمود: طهارت درون، کمک های اجتماعی، احیای فرهنگی .

الإمامُ الباقرُ علیه ‏السلام : إنَّ حَدیثَنا یُحْییالقُلوبَ .

امام باقر علیه ‏السلام : همانا حدیث و سخن ما دلها را زنده مى‏كند.

فرآوری: محمدی

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منبع : سایت رسمی آیت الله مکارم شیرازی