امام هادی علیه السلام، احیاگری که ناشناخته ماند یكی از اموری كه مایه تأسف می باشد این است كه توجهی كه در خور حجت دهم خداوند می باشد به ایشان مبذول نمی شود حتی این مظلومیت در بین ما شیعیان نیز موج می زند و نه تنها قبر مقدس آن حضرت از مظلومیت ویژه برخوردار است بلكه نام مباركش نیز از این مظلومیت بی بهره نمانده و كمتر بر زبانها جاری است و به عنوان مثال از نامهایی كه بر مساجد و اماكن مذهبی سطح كشور گذاشته شده است تعداد بسیار اندكی به نام این امام بزرگوار اختصاص داده شده و این مسأله توجه ویژه ما شیعیان را می طلبد. اما در این نوشتار قصد داریم به گوشه ای از زندگی پر از مظلومیت آن حضرت سری بزنیم تا كمی با محیطی كه آن امام همام در آن می زیسته اند، آشنا شویم. شبكه سرّی شیعهزندگانی امام هادی علیه السلام را می توان مقدمه ای برای انتقال جامعه شیعی از مرحله حضور به مرحله غیبت امام و حجت خدا دانست. امام هادی علیه السلام با راه اندازی شبكه وكالت و ارتباط گیری غیر مستقیم با شیعیان كم كم جامعه شیعه را آماده می نمودند تا تحمل باور امام غائب در آنها پدید آمده و به آسانی پذیرای آن باشند .سعی آن حضرت در پنهان كاری فعالیت های شیعیان، حاكی از عمق و اندازه جوّ خفقانی است كه حضرت در آن به سر می بردند. محمد بن داود قمی و محمد طلحی نقل می كنند:اموالی از قم و اطراف آن كه شامل خمس و نذور و هدایا و جواهرات بود برای امام ابو الحسن هادی علیه السلام حمل می كردیم در راه پیك امام در رسید و به ما خبر داد كه باز گردیم زیرا موقعیت برای تحویل این اموال مناسب نیست . ما بازگشتیم و آن چه نزدمان بود همچنان نگه داشتیم تا آن كه پس از مدتی امام دستور داد اموال را بر شترانی كه فرستاده بود بار كنیم و آنها را بدون ساربان به سوی او روانه كنیم. ما اموال را به همین كیفیت حمل كردیم و فرستادیم. بعد از مدتی كه به حضور امام رسیدیم، فرمود: به اموالی كه فرستاده اید بنگرید! دیدیم در خانه امام، اموال به همان حال محفوظ است .(1)

عمیق ترین فعالیتهای فرهنگی در خفقانبا این حال آن حضرت در همان شرائط نا مساعد، علاوه بر فعالیت های فرهنگی ، از طریق مناظرات، مكاتبات ، پاسخ گویی به سۆالات و شبهات و تبیین بینش درست در برابر مكاتب كلامی منحرف ، راویان و محدثان و بزرگانی از شیعه را تربیت كرد و علوم و معارف اسلامی را به آنان آموزش داد و آنان این میراث بزرگ فرهنگی را به نسل های بعدی منتقل كردند.شیخ طوسی ، دانشمند نامدار اسلام، تعداد شاگردان آن حضرت در زمینه های مختلف علوم اسلامی را 185 نفر می داند .در میان این گروه ، چهره های درخشان علمی و عملی و معنوی و شخصیت های برجسته ای مانند: فضل بن شاذان ، حسین بن سعید اهوازی ، ایوب بن نوح ، ابو علی راشد، حسن بن علی ناصر كبیر ، عبد العظیم الحسنی ، و عثمان بن سعید اهوازی به چشم می خورند كه برخی از آنان دارای آثار و تألیفات ارزشمند در زمینه های مختلف علوم اسلامی هستند و آثار و خدمات علمی و فرهنگی آنان در كتاب های رجال بیان شده است.در عصر امام هادی علیه السلام مكاتب عقیدتی متعددی همچون معتزله و اشاعره رواج یافته و آراء و نظریات كلامی فراوانی در جامعه اسلامی پدید آمده بود و بازار مباحثی همچون جبر، تفویض، یا عدم امكان رۆیت خدا ، جسمیت خدا و امثال این ها بسیار داغ بود، از این رو گاه امام در برابر سۆالهایی قرار می گرفت كه پیدا بود از این گونه آراء و نظریات سرچشمه گرفته است.نفوذ آراء و نظریات باطل از این راه در محافل شیعه، ضرورت هدایت و رهبری فكری شیعیان را از سوی امام شدت می بخشید، از این رو پیشوای دهم طی مناظرات و مكاتبات خود، بی پایگی مكاتب و آراء و نظریات باطل همچون جبرگرائی و جسمیت خدا و... را با استدلالهای روشن و قاطع اثبات می نمود و مكتب اصیل اسلام را پیراسته از هر گونه تحریف و تفكر باطل، به جامعه عرضه می كرد و این یكی از جلوه های عظمت علمی آن بزرگوار بود .(2)ایستاده در بادامام هادی علیه السلام با آن كه در سامرا تحت كنترل و مراقبت قرار داشت اما با وجود همه رنج ها و محدودیت ها هرگز به كمترین سازشی با ستمگران تن نداد.بدیهی است كه شخصیت الهی و موقعیت اجتماعی امام و نیز مبارزه منفی و عدم همكاری او با خلفا ، برای طاغوت های زمان، هراس آور و غیر قابل تحمل بود، و پیوسته از این موضوع رنج می بردند.سر انجام تنها راه را خاموش كردن نور خدا پنداشتند و در صدد قتل امام برآمدند و بدین ترتیب امام هادی علیه السلام نیز مانند امامان پیشین با مرگ طبیعی از دنیا نرفت، بلكه در زمان معتز مسموم گردید و در سوم رجب سال 254 هجری به شهادت رسید و در سامرا در خانه خویش به خاك سپرده شد .(3) لقب عسکریتذكر یك نكته در پایان شایسته است و آن این كه علی رغم اینكه در بین مردم در زمان حاضر كلمه \"عسكری\" منصرف به امام یازدهم حضرت حسن بن علی علیهماالسلام می باشد اما در متون تاریخی و روایی قبل از امام عسكری، امام هادی علیهماالسلام نیز ملقب به \"عسكری\" بودند به این دلیل كه در معسكر و لشگرگاه سامراء محبوس و محصور بودند و از رفت و آمد شیعیان با ایشان در بسیاری از مواقع جلوگیری به عمل می آمد و آن حضرات تحت كنترل و جاسوسی دائمی بودند .و السلام علیهما یوم ولدا و یوم استشهدا و یوم یبعثان حیاً . پی نوشت ها:1-سیره پیشوایان ص600 .2- همان ص626و627 .3- همان ص635 و636 .حمید حاج علی مدّرس حوزه علمیه بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان