قطب الدین راوندی(ره)
متوفاى ۵۷۳ ق.
زادگاه و نیاکان
«راوند» که در آن زمان روستایى در نزدیکى کاشان بود زادگاه عالمان بسیارى شناخته مى شد به گونه اى که آقا بزرگ تهرانى بیش از ده نفر از بزرگان راوند را منحصر قرن ششم یاد می‌کند. [۱]
«سعید» گلى از بوستان مکتب محمدى بود که از آن دیار برخاست و قطب الدین لقب یافت او فرزند «هبه الله بن حسین بن هبه الله بن حسن راوندی» بود. گرچه اطلاعات کافى از همه نیاکان او به دست نیامده، همین اندازه معلوم است که پدر و جد قطب الدین، از عالمان و برجستگان آن دیار بوده اند.[۲] با تأسف تاریخچه و شرح حالى از تولد و دوران کودکى او نیز به دست نیامده است.
تحصیل
فرزانه برومند راوند، علاوه بر پدر، از محضر بزرگان دیگرى استفاده کرده است. قطب الدین خوشه چین خرمن عالمانى است که ثمره اندیشه شان قرنهاى متمادى مشام انسانها را معطر ساخته است. افکار بزرگ شخصیتهایى چون شیخ صدوق، سید مرتضی، سید رضى و شیخ طوسی،در اندیشه و تفکر او جاى پیدا کرده و با نقل حدیث از شاگردان آنان، جوهره علمى و عملى او نضج یافته است.
بنابر آنچه در ریاض العلماء آمده است، قطب الدین روایاتى از بزرگان حدیث در شهرهاى اصفهان، خراسان و همدان شنیده و نقل کرده است[۳] و ازاین روزنه می‌توان به مسافرتهاى علمى او به شهرهاى مختلف پى برد. چنانچه قرار داشتن قبر شریف او در شهر قم، دلیلى بر استفاده او از محضر استادان آن دیار است.
برخى از استادان او عبارتند از:
۱ـ ابو جعفر محمد بن على بن محسن حلبی. او موفق به درک محضر شیخ طوسى شده و قطب الدین راوندى از وى روایت نقل کرده است.
۲ـ ابوالحسن محمد بن على بن عبدالصمد تمیمى نیشابوری. او از شاگردان فرزند شیخ طوسى بوده است.
۳ـ سید ابوالبرکات محمد بن اسماعیل مشهدی. وى از شاگردان شیخ طوسى بوده است وعلاوه بر قطب الدین منتجب الدین (صاحب کتاب الفهرست) و امام ضیاء الدین از جمله شاگردانش بوده‌اند.
۴ـ صفى الدین مرتضى بن داعى بن قاسم. او از شاگردان شیخ طوسى و مؤلف کتاب تبصره العوام است.
۵ـ شیخ الساده مجتبى بن داعى بن قاسم. ایشان نیز همچون برادرش از محدثان بزرگ بوده و قطب الدین از این دو برادر روایت نقل کرده است.
۶ـ ابوالفضل عبدالرحیم بن احمد شیبانی.
۷ـ ابوجعفر محمد بن مرزبان. از شاگردان شیخ مفید است که قطب الدین در کتاب قصص الانبیاء از او روایت نقل کرده است.
۸ـ هبه الله بن دعویدار. از شاگردان شیخ صدوق به شمار آمده است.
۹ـ ابوجعفر بن کمیح.
۱۰ـ ابو نصر الغاری.
۱۱ـ ابوصمصام احمد بن سعید طوسی.
۱۲ـ ابوالحسین احمد بن محمد بن على مرشکی.
۱۳ـ ابو سعید حسن بن على لار آبادی.
۱۴ـ ابوالقاسم حسن بن محمد حدیقی.
۱۵ـ ابو صمصام ذوالفقار بن محمد بن معبد حسینی.
علاوه بر آنها، نام هفت نفر از بزرگان و اندیشه وران آن عصر در شمار استادان قطب الدین قرار دارد.[۴]
استاد بزرگ
ابو على فضل بن حسن بن فضل طبرسی، معروف به «امین الدین» از بزرگترین دانشمندان و مفسران شیعى در قرن ششم هجرى است. شیخ طبرسى با خلق تفسیر بى نظیرى از قرآن کریم به نام «مجمع البیان» جاودانگى نام و یاد خویش را موجب گشت.
گرچه او بیش از دهها اثر مفیدهمچون «اعلام الوری» از خود به جا گذاشت، تفسیر قرآن (مجمع البیان) براى شناساندن شخصیت علمی‌اش از همه ممتازتر است.[۵] قطب راوندى شاگرد ممتاز شیخ طبرسى بوده است و این امتیاز و شایستگى شاگرد، به حدى رسیده که قطب را با او و او را با قطب می‌شناسند.
قطب راوندى خود به قرآن عشق می‌ورزید و در راه نشرمعارف آن پر تلاش بود اما تأثیر نفس قدسى استادش طبرسى بزرگ، در اندیشه و آثار گران سنگ او نقس بسزایى داشت و از این رو، آثار وتألیفات قطب راوندی، رنگ خدایى و بوى وحى به خود گرفت.[۶]
دانش و آثار
مردان خدا الگوهاى روشنى هستند که به رغم مشکلات و کمبودهاى عصر خویش، همه تلاش و همتشان خدمت به اسلام عزیز و احیاى مجدد عظمت آن بوده است.
آنان با عشق به قرآن مجید و اهل بیت (علیهم السلام) به نشر و پخش آثار ایشان پرداخته، همواره از سرچشمه زلال ابدیت سیراب می‌شوند.
قطب الدین راوندى در زمره مردان بزرگى است که با دانش فراوان خود پس از بهره مندى از علوم مختلف و تبحر در آنها، حلقه زرینى در سلسله حافظان و راویان معارف اسلامى گردید و در بیشتر رشته هاى علوم اسلامى تبحر و تخصص خود را به نمایش گذارد.
از نگاه دیگران
دانشمند بزرگ شیعه،علّامه امینى درباره راوندى می‌گوید:
«راوندى یکى از پیشوایان علماى شیعه، برگزیده این طایفه و از اساتید بی‌نظیر فقه و حدیث و از نوابغ علم و ادب است. هیچ گونه عیبى در اثار فراوانش و تیرگى در فضایل و تلاشها و خدمات دینى و اعمال نیکو و کتب ارزنده اش وجود ندارد.[۷]»
«میرزا عبدالله افندی»که شرح حال بسیارى از بزرگان را به نگارش درآورده است، در این باره مى گوید:
«شیخ، امام و فقیه، قطب الدین راوندی، شخصى فاضل، عالم، متبحر، فقیه، محدث، متکلم، آشناى به اخبار و احادیث و شاعر بوده است.[۸]»
«میرزا محمد باقر خوانساری» درباره قطب راوندى نوشته است:
«او والاتر و بزرگتر از اینهاست که درباره وى گفته‌اند. چنانکه بعد از آگاهى از برخى تألیفات او بخصوص «شرح ایات الاحکام» وی، تردیدى در این باره براى شما خوانندگان باقى نمى ماند.[۹]
«محدث قمی» از دیگر دانشمندانى است که درباره قطب الدین چنین آورده است:
«عالمى است متبحر،فقیه، محدث، مفسر، محقق، راستگو، بزرگوار… و از بزرگترین محدثان شیعه مى باشد.[۱۰]»
نبوغ فکرى و فزونى تألیفات و عمق تحقیقات علمى راوندى موجب گردیده تا علماى اهل سنت نیز در مقابل او سر تعظیم برود آورند.
«ابن حجر عسقلانی» درباره راوندى نوشته است: «او در جمیع علوم فاضل است و در هر نوعى از علوم صاحب تصنیفات بى شمار بوده است.[۱۱]»
غروب خورشید
چهاردهم شوال ۵۷۳ ق. آسمان شهر قم رنگى دیگر به خود گرفته بود و عالمان و اندیشمندان و دوستداران اهل بیت (علیهم السلام) در خانه قطب الدین راوندی، بر بالین یکى از بزرگمردان گرد آمده بودند نزدیکیهاى اذان ظهر بود که نسیم عطر آگین بهشت مشام راوندى را نوازش داد و شبنم اشک از دیدگان زنان و کودکان سرازیر گشت و جهان اسلام در عزاى یکى از فرهیختگان مکتب اهل بیت (علیهم السلام) به سوگ نشست.
پس از مراسم تشییع پیکر پاک آن فرزانه در جوار مرقد مطهر حضرت معصومه (علیهاالسلام) به خاک سپرده شد و روح «سعید» محدثان با زمزمه «عاش سعیدا و مات سعیدا» به ملکوت اعلى پر کشید.
از آن پس جسم مطهرش با کتابها و نوشتههایش جاودانه شد و روزى که پس از هشت قرن تعمیرگران صحن مطهر حضرت معصومه (علیهاالسلام) با پیکر سالم و سیماى نورانیش رو به رو شدند چیزى جز این منزلت را براى او تصور نکردند که باید جسم مطهرش چون روح شاهد و ناظرش بر حوزه فقاهت اهل بیت (علیهم السلام) تا قیام قیامت سالم بماند. حضرت آیه الله مرعشى نجفى (رحمهالله علیه) به پاس خدمات او، سنگ قبرى بلند و به یاد ماندنى را بر فرازش به یادگار نهاد تا زائران حرم فاطمه معصومه (علیهاالسلام) در ابتداى ورود و خروج از صحن مبارکش چشمانشان به قبر این فرزانه بزرگ روشن شود.
--------------------------------------------------------------------------------
[۱] ـ الثقات العیون فی سادس القرون،آقا بزرگ تهرانی، ص ۱۰۳.
[۲] ـ همان،ص ۱۲۴ امل الامل، و عامل، ج ۲، ص ۱۲۵ ـ اعیان الشیعه، سید محسن امین عاملی، ج ۷، ص ۲۶۰.
[۳] ـ ریاض العلماء، میرزا عبدالله افندی، ج ۲، ص ۴۳۵.
[۴] ـ الثقات العیون فی سادس القرون: ص ۱۵، ۶۲، ۶۶، ۸۲، ۹۹، ۱۳۵، ۱۵۸، ۱۷۸، ۱۹۶، ۲۴۰، ۲۴۲، ۲۵۰، ۲۷۴، ۲۷۶، ۲۸۸، ۲۹۷، ۲۹۹، ۳۰۲، ۳۳۲، ۳۳۳؛ ریاض العلماء: ج۵، ص ۶۲ ـ الغدیر، علّامه امینی: ج ۵، ص ۳۸۱.
[۵] - شرح زندگانی این مفسر برگ را در کتاب شیخ طبرسی (از مجموعه دیدار با ابرار) نوشته محمد باقر پور امینی مطالعه کنید.
[۶] ـ الغدیر: ج ۵، ص ۳۸۰ ـ روضات الجنات: میرزا محمد باقر خوانساری، ج ۴، ص ۷.
[۷] - الغدیر: ج ۵، ص ۳۸۰.
[۸] - ریاض العلماء: ج ۲، ص ۴۱۹.
[۹] - روضات الجنات: ج ۴، ص ۷.
[۱۰] - الکنی و الالقباب: شیخ عباس قمی: ج ۳، ص ۷۲.
[۱۱] - لسان المیزان: ابن حجر، ج ۳، ص ۴۸.
منبع: http://bazmeashk.blogfa.com/post/126
