زنده کردن برادر کشته شده توسط علی(ع) حضرت علی به دنبال یک دسته از خوارج می گشتند. چون به ساباط رسیدند مردی نزد آن حضرت آمد و گفت: ((من از جمله شیعیان تو هستم من برادری داشتم که او را خیلی دوست داشتم. عمر او را با لشگر ابی وقاص که برای جنگ به مدائن می رفتند فرستاد . او در آن جنگ کشته شد. دوست دارم او را به من نشان دهی و من از حال او با خبر شوم لطفا قبر او وجایی که کشته شده را به من نشان بده.)) آن حضرت در حالی که سوار بر اشتری بود به قبری اشاره کرد ناگهان مردی غبار آلود از قبر بیرون آمد و و با زبان عجمی با علی(ع) صحبت کرد امیر المومنین فرمود ((چرا عجمی حرف می زنی با این که زبان تو عربی بود؟))او گفت:(( من در زمان حیات خود تو را دشمن می داشتم و دشمنان تو را دوست خود می دانستم بخاطر این پس از مرگ مرا به آتش کشیدند و زبانم منقلب شد)) آن مرد گفت :(( یا علی برگردان او را به همان جایی که بود مرا حاجتی به او نیست .))حضرت فرمود:(( بسوی قبر خود برگرد.))پس به حالت اول برگشت یا فتن دزد مر غابی توسط علی(ع) کسی مرغابی همسایه اش را دزدیده بود . صاحب مرغابی پیش حضرت امیر شکایت کرد که مر غابی مرا دزدیده اندحضرت فرمود:(( به مسجد بیا.)) سپس حضرت بالای منبر تشریف برد و فرمود:(( ای مردم یک نفر از شما مرغابی دزدیده است در حالی که پر آن مرغابی بر سر اوست ))دزد که در میان جمعیت بود بی اختیار دست بر سرش برد که ببیند پر مرغابی بر سر اوست یا نه که همه مردم فهمیدند که او دزدیده است البته مقصود حضرت این بود که پر مرغابی بر سر مرغابی است نه بر سر دزد و بدینوسیله موفق شد دزد مرغابی را به دام بیندازد. طبیب یونانی از مشاهده قدرت امام علی بیهوش شدطبیبی از اهل یونانبه خدمت امیرالمومنین(ع) امد و عرض کرد که چهره شما خیلی زرد است و ساقهای شما بی نهایت باریک است، باریکی ساقها را علاج نتوانم کرد اما زردی صورت را می توانم معالجه کنم.حضرت فرمود:ان چیست که برای زردی صورتم ضرر دارد و این مرض را زیاد می کند؟ طبیب کمی از سم را که همراه داشت بیرون اورد و گفت: این سمی است که اگر کسی یک حبهاز این را بخورد مرضش افزون می گردد.حضرت فرمود: این چند مقدار است؟عرض کرد:دو مثقال، حضرت ان دومثقال سم را بگرفت و همه را خورد و کمی عرق کرد، ان گاه به طبیب یونانی فرمود: چشمت را ببند، چون چشم بر بست، فرمود اکنون دیده باز کن، و طبیب چشم هایش را باز کرده چهره حضرت را سرخ و سفید همچون خون و برف یافت، ان گاه حضرت دست برد و ستون خانه را بگرفت در حالی که بر فراز ان دوحجره هم بود، ان بنا را بر افراشت و بلند کرد. طبیب چون چنین دید افتاد و از هوش رفت.وقتی به هوش امد حضرت فرمود: این است قود دو ساق ضعیف و باریک. عبادت علي عليه السلام از نظر اسلام هركار خير و مفيدي كه با انگيزه پاك خدايي توأم باشد عبادت است،از اينرو درس خواندن، كار و كسب و فعاليت اجتماعي داشتن، اگر لله و في الله باشد عبادت است. با وجود اين پاره اي از تعاليم اسلام همچون، نماز، روزه، مناجات و دعا و ... هستند كه فقط به منظور عبادت وضع شده اند.اما عبادت اميرالمؤمنين :علي (ع) شخصيتي است كه ميدانهاي جنگ را مي آرايد، ميدانهاي سياست را مي آرايد، نزديك به پنج سال بر بزرگ ترين كشورهاي آنرزو دنيا حكومت مي كند، ولي با آن همه كار و مشغله كه همه وقت انسان را به خودش مشغول مي كند عبادتي در بالاترين حد ممكن دارد. در چنين مواردي انسانهاي يك بْعدي مي گويند: در راه خدا كار مي كنيم و كارمان براي خداست پس دعا و عبادت ما همين كار ماست ولي علي (ع) اين كارها را دارد و در بسياري از شبها هزار ركعت نماز هم مي خواند. زمان پيامبر (ص) او يك جوان انقلابي و همه كاره در ميدانهاي مختلف است. هميشه مشغول است و وقت خالي ندارد. اما همان روزها وقتي نشستند و گفتند در بين اصحاب، عبادت چه كسي از همه بيشتر است؟ ابودرداء گفت:علي (ع). گفتند: چطور؟ نمونه و مثال آورد و همه را قانع نمود. زمان خلافت هم باز بيشترين عبادت را دارد، بطوريكه امام چهارم كه خود زين العابدين و سيد الساجدين است در مورد عبادت ايشان فرمود: و من يطيق هذا؟ چه كسي طاقت چنين اعمالي را دارد؟در اين مجال اندك به ذكر چند نكته پيرامون عبادت از ديدگاه اميرالمؤمنين (ع) اكتفا مي كنيم:1- توجه كامل به انجام واجبات توأم با تمركز و حضور قلبدر هنگاميكه جنگ صفين و در ليله الحرير، در بحبوحه جنگ، هنگام اداي نماز، بين دو صف جايي براي حضرت علي (ع) مهيا شد تا نماز بخوانند، آن حضرت در حاليكه تيرها از طرفين وي عبور مي كرد و بر زمين فرود مي آمد، بدون هيچ تزلزلي به نماز مشغول شد. چرا كه از ديدگاه اميرالمؤمنين ، اهميت هيچ عبادتي مانند اداي واجبات نمي باشد. لذا مي فرمايد:((لا عباده كاداء الفرائض))و بواسطه همين تمركز و توجه كامل به اداي فرائض است كه بهترين زمان براي در آوردن تير از پاي حضرت را زمان مشغول بودن ايشان به نماز مي دانند. چرا كه در آنحال هيچ توجهي به غير خدا ندارد.2- عبادتهاي بي حاصلاز ديدگاه اميرالمؤمنين بسياري عبادات بي حاصل است :چه بسيار انسان روزه داري كه بهره اي جز گرسنگي و تشنگي از روزه داري خود ندارد. و چه بسا شب زنده داري كه از شب زنده داري چيزي جز رنج و بي خوابي به دست نياورد! خوشا خواب زيركان و افطارشان.از اين رو علاوه بر پرهيز از آفات عبادت همچون ريا و عجب و ... امام علي (ع) يكي از لوازم روي آوردن به مستحبات را نشاط روحي مي دانند و مي فرمايند :براي دلها، روي آوردن و نشاط، و پشت كردن و فراري است. پس آنگاه كه ((نشاط)) دارند، آن را بر انجام ((مستحبات)) واداريد و آنگاه كه پشت كرده ((بي نشاط)) است، به انجام ((واجبات)) قناعت كنيد.3- اقسام عبادات(( إن قوما عبدوالله رغبه فتلك عباده التجار وإن قوما عبدوالله رهبه فتلك عباده العبيد و إن قوما عبدوالله شكرا فتلك عباده الاحرار))همانا گروهي خداي را به انگيزه پاداش مي پرستند ، اين عبادت تجار است و گروهي او را از ترس مي پرستند، اين عبادت بردگان است و گروهي او را از روي سپاسگزاري مي پرستند و اين پرستش آزادگان است.)) و از كلمات قصارشان است كه :من تو را بخاطر بيم از كيفرت و يا به خاطر طمع در بهشت عبادت و پرستش نكرده ام.من تو را بدان جهت پرستش كردم كه شايسته پرستش يافتم.4- وجوه عباداتنهج البلاغه و بيانات اميرالمؤمنين پر است از ترسيمها و مطالب مربوط به عبادت وعبادت پيشگان!گاهي سيماي عابدين و سالكين از نظر شب زنده داري ها خوف و خشيتها، شوق و لذتها، سوزو گدازها، آه و ناله ها و تلاوت قرآنها ترسيم شده و گاهي واردات قلبي و عنايات غيبي كه در پرتو عبادت و مراقبه و جهاد نفس نصيبشان مي گردد،بيان شده است، گاهي تأثير عبادت از نظر (گناه زدايي) و محو آثار تيره گناهان مورد بحث قرار گرفته است، گاهي به اثر عبادت از نظر درمان پاره اي بيماريهاي اخلاقي و عقده هاي رواني، اشاره شده است. گاهي هم از لذتها و بهجت هاي خالص و بي شائبه و بي رقبت عباد و زهاد و سالكان راه ذكري به ميان آمده است.الهي كفي به عزا ان اكون لك عبدا و كفي به فخرا ان تكون لي ربا انت كما احب فاجعلني كما تحب نيازمندى خلفاء بوجود على عليه السلام
لا ابقانى الله لمعضلة لم يكن لها ابو الحسن.
(عمر بن خطاب)
على عليه السلام در مدت خلافت ابوبكر و عمر و عثمان كه قريب 25 سال بطول انجاميد اگر چه ظاهرا خود را كنار كشيده و خانه نشين شده بود ولى در مسائل غامض علمى و قضائى و سياسى كه خلفاى مزبور را عاجز و درمانده ميديد براى حفظ اسلام و روشن نمودن حقايق دينى خطاها و لغزشهاى آنها را تذكر داده و راهنمائى ميفرمود و همگان را از رأى صائب خود بهرهمند ميساخت و چه بسا كه خلفاء ثلاثه شخصا در حل معضلات از او استمداد مىجستند و اگر على عليه السلام دخالت نميكرد جنبه علمى اسلام بعلت نادانى و آشنا نبودن خلفاء بحقيقت امر صورت واقعى خود را از دست ميداد،براى نمونه بچند مورد ذيلا اشاره ميگردد.
1ـدر زمان خلافت ابوبكر مردى شراب خورده بود ابوبكر دستور داد او را حد بزنند،مرد شرابخوار گفت من از حرمت خمر بى خبر بودم و الا مرتكب نميشدم،ابوبكر مردد و متحير ماند و موضوع را با على عليه السلام در ميان نهاد حضرت فرمود هنگاميكه مهاجر و انصار جمع هستند يك نفر با صداى بلند از آنها سؤال كند كه آيا كسى از شما حرمت خمر را باين شخص گفته يا نه؟
اگر دو نفر شهادت دادند حد بزنند و الا او را بحال خود وا گذارند،ابوبكر بهمين نحو عمل نمود و كسى شهادت نداد معلوم شد كه آنمرد در دعوى خود راستگو بوده است لذا از جرم وى چشم پوشى شد و او را گفتند توبه كن كه ديگر چنينكارى نكنى.
2ـيكى از علماى يهود بنزد ابوبكر آمده و گفت آيا تو جانشين پيغمبر اين امت هستى؟گفت آرى!
يهودى گفت ما در توراة ديدهايم كه جانشينان پيغمبران در ميان امت آنان دانشمندترين امت باشند پس مرا آگاه گردان كه خداى تعالى كجا است آيا در آسمان است يا در زمين؟
ابوبكر گفت او در آسمان و بر عرش است،يهودى گفت در اينصورت زمين از وجود خدا خالى است و بنا بقول تو در جائى هست و در جائى نيست!
ابوبكر گفت اين سخن زنديقان است از نزد من دور شو وگرنه ترا ميكشم!يهودى در حال تعجب از سخن او از نزد وى دور شد در حاليكه اسلام را مسخره ميكرد،على عليه السلام از مقابل روى او ظاهر شد و فرمود اى يهودى آنچه تو پرسيدى و آنچه در پاسخ شنيدى من دانستم ما مىگوئيم خداوند عز و جل جا و مكان را آفريد و براى او جا و مكانى نيست و بالاتر از اينست كه مكانى او را در بر گيرد بلكه او در هر مكانى هست اما نه بدينصورت كه تماس و نزديكى با مكان داشته باشد علم او هر آنچه را كه در مكان است فرا گرفته است و چيزى وجود ندارد كه از حيطه تدبير او بيرون باشد و براى تأييد صحت آنچه گفتم از كتاب خود شما خبر ميدهم و اگر دانستى كه درست است آيا ايمان ميآورى؟يهودى گفت آرى.
فرمود آيا در بعضى از كتابهاى خود نديدهايد كه روزى موسى بن عمران نشسته بود ناگاه فرشتهاى از جانب مشرق نزد او آمد و موسى از او پرسيد از كجا آمدى؟گفت از جانب خداى عز و جل،و فرشتهاى از سوى مغرب پيش او آمد موسى بدو گفت از كجا آمدى؟گفت از نزد خداوند عز و جل،آنگاه فرشته ديگرى نزد او آمد و گفت از آسمان هفتم از نزد خداوند عز و جل آمدهام،و سپس فرشته ديگر نزد او آمد و گفت از زمين هفتم از جانب خداى عز و جل آمدهام،موسى عليه السلام گفت منزه است آن خدائى كه جائى از او خالى نيست و بهيچ جا نزديكتر از جاى ديگر نيست.يهودى گفت گواهى دهم كه اين سخن حق است و باز گواهى دهم كه تو سزاوارترى بجانشينى پيغمبرت از كسى كه بزور آنرا تصاحب نموده است (1) .
3ـپس از رحلت پيغمبر صلى الله عليه و آله جماعتى از يهوديان بمدينه آمده گفتند در مورد اصحاب كهف قرآن ميگويد:و لبثوا فى كهفهم ثلاث مأة سنين و ازدادوا تسعا (2) اصحاب كهف سيصد و نه سال در غار خوابيدند) در صورتيكه (در تورات) باقى ماندن آنها در غار سيصد سال قيد شده است و اين دو با هم مخالفت دارند.
در برابر اين اشكال و ايراد يهوديان نه تنها خليفه بلكه همه صحابه از پاسخگوئى عاجز ماندند بالاخره دست توسل بدامن حلال مشكلات على عليه السلام زدند حضرت فرمود خلاف و تضادى در بين نيست زيرا از نظر تاريخ آنچه نزد يهود معتبر است سال شمسى است و در نزد عرب سال قمرى است و تورات بلسان يهود نازل شده و قرآن بلسان عرب و سيصد سال شمسى سيصد و نه سال قمرى است (زيرا سال شمسى 365 روز و سال قمرى 354 روز است و هر سال 11 روز و شش ساعت با هم اختلاف دارند در نتيجه 33 سال شمسى تقريبا 34 سال قمرى ميشود و سيصد سال شمسى هم سيصد و نه سال قمرى ميباشد) (3) .
4ـابن شهر آشوب روايت كرده كه از ابوبكر پرسيدند مردى صبحگاه زنى را تزويج نمود و آن زن شبانگاه وضع حمل كرد و آنمرد هم اجلش رسيد و مرد مادر و فرزند دارائى او را بعنوان ارثيه تصاحب كردند در چه صورتى اين موضوع امكان پذير است؟
ابوبكر از پاسخ عاجز ماند،و على عليه السلام فرمود آنمرد كنيزى داشته كه قبلا او را باردار كرده بود چون موقع وضع حملش نزديك شد او را آزاد كرد آنگاه در موقع صبح تزويجش نمود و شبانگاه زن وضع حمل كرد و چون شوهرش مردميراث او را مادر و فرزند تصاحب كردند . (ابوبكر در اثر اينگونه درماندگيها در برابر پرسشهاى مردم بود كه ميگفت اقيلونى و لست بخيركم و على فيكم) .
5ـدو مرد صد دينار در كيسهاى گذاشته و آنرا در نزد زنى بامانت سپردند و باو گفتند هرگاه ما هر دو با هم نزد تو آمديم امانت ما را رد كن و اگر يكى از ما بدون ديگرى بيايد آنرا پس مده،چون مدتى از اين ماجرا گذشت يكى از آندو مرد نزد زن آمد و گفت رفيق من وفات كرده است صد دينار ما را بده،زن از دادن امانت خوددارى كرد آنمرد نزد اقوام زن رفت و مطلب را بآنان بازگو كرد و در اثر فشار و توصيه آنان،آنزن امانت را رد نمود،پس از يكسال رفيق آنمرد آمد و گفت صد دينارى كه در نزد تو بامانت گذاشتهايم باز ده!زن گفت مدتى پيش رفيق تو آمد و اظهار نمود كه تو وفات كردهاى و من هم امانت را باو پس دادم،آنمرد اصرار نمود و كار بمرافعه كشيد و هر دو نزد عمر آمدند و جريان امر را باو باز گفتند عمر بآن زن گفت تو ضامن امانتى و بايد پول را باين مرد بپردازى!زن گفت ترا بخدا تو ميان ما قضاوت مكن ما را پيش على بن ابيطالب بفرست تا او ميان ما حكم كند عمر قبول كرد و چون آنها نزد على عليه السلام آمدند آنحضرت دانست كه آندو مرد با هم تبانى كرده و حيله نمودهاند لذا بآن مرد فرمود در موقع سپردن امانت مگر شرط نكرديد كه براى گرفتن آن بايد هر دو با هم بيائيد و اگر يكى از ما بيايد پول را پس مده؟عرض كرد چرا،على عليه السلام فرمود پول تو نزد ما حاضر است برو رفيق خود را هم بياور و آنرا باز گيريد! (آنمرد حيلهگر سرافكنده بازگشت) (4) .
6ـزن ديوانهاى را بجرم فجور نزد عمر آوردند دستور داد سنگسارش كنند!حضرت امير عليه السلام نيز حضور داشت بعمر فرمود مگر نشنيدهاى كه رسول خدا چه فرموده است؟عمر گفت چه فرموده است؟حضرت گفت رسول خدا فرموده است كه از سه كس قلم برداشته شده است:از ديوانه تا عقل خود را باز يابد،از طفل تا بالغ شود،از شخص خوابيده تا بيدار گردد،آنگاه عمر زن را رها نمود (5) .ـزن بار دارى را هم باتهام فجور نزد عمر آوردند،عمر از او پرسيد آيا مرتكب فجور شدهاى؟زن اعتراف نمود و عمر دستور داد سنگسارش كنند،موقعيكه او را براى اجراى حكم مىبردند على عليه السلام با او برخورد نمود و پرسيد اين زن را چه ميشود؟عرض كردند عمر دستور رجم داده است،على عليه السلام او را نزد عمر برگردانيد و فرمود آيا دستور دادى كه او را رجم كنند؟عمر گفت بلى خودش نزد من بفجور اعتراف نمود!فرمود اين حكم تو درباره اين زن است به طفلى كه در شكم اوست چه حكمى دارى؟سپس فرمود شايد تو بر او بانگ زدهاى و يا ترسانيدهاى (از ترس و وحشت اعتراف بفجور كرده است) عمر گفت همينطور است!على عليه السلام فرمود مگر نشنيدى كه رسول خدا فرمود بر كسى كه پس از بلا و زحمت اعتراف كند حد نيست زيرا هر كس را در بند كنند يا زندانى نمايند يا بترسانند او را اقرارى نباشد (بزور و ترس اقرار گرفتن ارزش قضائى ندارد) آنگاه عمر زن را رها نمود و گفت:
عجزت النساء ان تلد مثل على بن ابيطالب لولا على لهلك عمر.زنان عاجزند كه فرزندى مانند على بن ابيطالب بزايند اگر على نبود عمر هلاك ميگشت (6) .
8ـزنى را نزد عمر آوردند كه ششماهه زائيده بود عمر (بخيال اينكه مدت حمل هميشه بايد 9 ماه باشد و اين زن چون سه ماه زودتر وضع حمل كرده است نتيجه گرفت كه قبلا مرتكب فجور شده است لذا) دستور داد كه او را رجم كنند على عليه السلام اين داورى عمر را شنيد و فرمود باين زن حدى نيست،عمر كسى بخدمت آنحضرت فرستاد و پرسيد كه چرا او را حدى نيست؟
على (ع) فرمود خداى تعالى فرموده است:
و الوالدات يرضعن اولادهن حولين كاملين لمن اراد ان يتم الرضاعة (7) و مادران شير دهند فرزندانشان را دو سال كامل براى كسى كه بخواهد تمام كندشير دادن راـسوره بقره) و همچنين فرموده است:و حمله و فصاله ثلاثون شهرا (8) دوران حمل و مدت شيرخوارگى تا از شير باز گرفتنش سى ماه است) در اينصورت ششماه حمل اوست و 24 ماه رضاع او عمر زن را رها نمود و گفت:لو لا على لهلك عمر (9) .
9ـزن و مردى را پيش عمر آوردند،مرد بزن ميگفت تو زانيه هستى زن نيز در پاسخ وى ميگفت :انت ازنى منى يعنى تو از من زناكارترى،عمر دستور داد هر دو را حد بزنند حضرت امير عليه السلام حاضر بود فرمود تعجيل در قضاوت خوب نيست و اين حكم نيز درست نمىباشد،عرض كردند پس چه بايد كرد؟
فرمود مرد را آزاد كنيد و زن را دو حد بزنيد زيرا زنا كردن مرد ثابت نشده است ولى زن بزنا دادن خود اقرار ميكند و بمرد ميگويد تو زناكارترى،در اينصورت زن باقرار خود مرتكب فجور شده كه بايد حد زده شود و جرم ديگرش اينست كه بمرد نسبت زنا ميدهد و او را متهم ميكند در صورتيكه دليلى براى اثبات ادعاى خود ندارد (10) .
10ـمردى كسى را كشته بود خانواده مقتول شكايت پيش عمر بردند عمر دستور داد قاتل را در اختيار پدر مقتول گذارند تا بحكم قصاص او را بقتل رساند،پدر مقتول دو ضربت سخت بر آنمرد زد و يقين بمرگ او نمود ولى چون رمقى از حيات داشت كسان وى از او پرستارى كرده و مداوا نمودند تا پس از شش ماه بهبودى كامل يافت.
پدر مقتول رورى او را در بازار ديد تعجب كرد و چون نيك شناخت گريبانش را گرفت و مجددا پيش عمر آورد و ماجرا بگفت عمر براى بار دوم دستور داد كه سر از تن او برگيرند!
قاتل از على عليه السلام استغاثه نمود،آنحضرت فرمود اى عمر اين چه حكمى است كه بر اين مرد ميكنى؟عمر گفت يا اباالحسن اين شخص،قاتل پسر او است و بحكم النفس بالنفس بايد كشته شود،حضرت فرمود آيا ميشود كسى را دو بار كشت؟عمر متحير ماند و سكوت نمود،آنگاه على عليه السلام به پدر مقتول گفت مگر قاتل پسرت را با دو ضربت نكشتى؟عرض كرد كشتم ولى او زنده شد و اگر مجددا او را نكشم خون پسرم هدر شود!
على عليه السلام فرمود در اينصورت بايد آماده شوى اول بقصاص دو ضربتى كه باو زدى او هم دو ضربت بتو بزند آنگاه اگر تو زنده ماندى او را بكش!
پدر مقتول گفت يا ابا الحسن اين قصاص از مرگ سختتر است و من از اين موضوع در گذشتم آنگاه با هم مصالحه نموده و آشتى كردند عمر دست برداشت و گفت:
الحمد لله انتم اهل بيت الرحمة يا ابا الحسن،ثم قال لو لا على لهلك عمر (11)
11ـدر زمان خلافت عمر دو زن بر سر طفلى منازعه نموده و هر يك ادعا ميكرد كه كودك از آن اوست و هيچيك براى اثبات دعوى خود شاهد و گواهى نداشت و كس ديگرى هم جز آندو زن ادعاى فرزندى آن كودك را نميكرد لذا اين مطلب براى عمر مبهم بود و نميدانست چه بكند ناچار بعلى عليه السلام پناه برد و از او راه حلى خواست!على عليه السلام آندو زن را نصيحت نمود و از عذاب الهى بترسانيد ولى آندو بر سر حرف خود ايستاده و دست بردار نبودند چون آنحضرت پافشارى آنها را ديد فرمود ارهاى براى من بياوريد،زنها گفتند اره را براى چه ميخواهى؟
فرمود ميخواهم طفل را دو نيم كنم و بهر يك از شما نيمى از او را بدهم!يكى از آن دو زن سكوت نمود ولى ديگرى گفت ترا بخدا يا ابا الحسن اگر غير از اين راه چارهاى نيست من از سهم خود گذشتم و بآن زن بخشيدم (كه بچه را باو بدهى و اره نكنى) حضرت فرمود الله اكبر اين كودك پسر تست نه پسر آن زن،اگر پسر او بود او هم مانند تو بحال اين طفل دلسوزى ميكرد و ميترسيد،زن ديگر هم اعترافنمود كه حق با آنديگرى است و كودك هم از آن اوست !
غم و اندوه عمر برطرف شد و درباره امير المؤمنين عليه السلام كه با اين داورى (ابتكارى و شگفت انگيز) گشايشى در امر داورى بكار او داده بود دعا نمود (12) .
12ـدر مناقب از اصبغ بن نباته روايت شده كه پنج نفر را بجرم زنا نزد عمر آوردند و او دستور داد كه آنها را سنگسار كنند.
على عليه السلام فرمود حكم و داورى بر جان مردم باين سادگى نيست و بايد بوضع و حال آنها رسيدگى نمود.
چون بتحقيق پرداختند يكى از آنها مسيحى بود و با زنى مسلمان زنا كرده بود على عليه السلام فرمود چون اين مرد ذمى بوده و در پناه حكومت اسلام زندگى ميكرد ذمه را در هم شكسته بنا بر اين او را گردن بزنيد.
مرد دومى متأهل بود و زنش نيز در كنار وى زندگى ميكرد حضرت فرمود اين مرد محصن (13) است و بحكم قرآن سنگسارش كنيد.
مرد ديگر مجرد و بى زن بود على عليه السلام فرمود يكصد تازيانه باو بزنيد.
نفر چهارم غلام و برده بود و مجازات چنين اشخاصى باندازه نصف مجازات آزادگان است لذا فرمود او را نيز پنجاه تازيانه بزنند.
نفر پنجم ديوانه بود فرمود آزادش كنند.
عمر گفت:لولا على لافتضحنا.اگر على نبود ما رسوا ميشديم.
13ـمردى كه اهل يمن بود زن خود را در يمن گذاشته و خود براى انجام كارى بمدينه آمده بود،در آن شهر با زنى مرتكب فجور شد و او را بجرم اين عمل نزد عمر بردند،عمر فرمان داد سنگسارش كنند،على عليه السلام فرمود اگر چه او محصن است اما بر او رجم نيست و بايد حد بزنند زيرا زن او همراهش نيست و در يمن مانده است و سزاى او مانند كيفر زناكار عزب است،عمر گفت:لا ابقانى الله لمعضلة لم يكن لها ابو الحسن. (خدا مرا بمشكلى نياندازد كه على براى حل آن در آنجا نباشد) .ـابن ابى الحديد در شرح نهج البلاغه مىنويسد روزى نزد عمر بن خطاب سخن از زيورهاى خانه كعبه و زيادى آنها بود گروهى گفتند اگر آنها را بيرون بياورى و بلشگريان دهى اجرش زيادتر است و خانه كعبه چه نياز بزيور دارد.
عمر بدين فكر افتاد و از على عليه السلام پرسيد كه نظر شما در اين مورد چيست؟
حضرت فرمود قرآن بر رسول خدا صلى الله عليه و آله نازل شد و تمام اموال را چهار قسمت نمود يكى اموال مسلمين است كه ميان ورثه تقسيم ميشود و يكى فىء است كه بمستحقين آن تقسيم نمودند و يكى خمس است و خداى تعالى قرار داد آنرا در جائيكه قرار داد و يكى هم صدقات است كه خداوند آنرا هم در محلهاى مصرفى آن قرار داد و زيورهاى كعبه را بحال خود گذاشت و از روى فراموشى ترك آن نفرمود و هيچ جائى بر او پوشيده نبود تو هم مانند خدا و رسولش دست بدانها دراز مكن و همانجائى كه گذاشتهاند باقى بگذار،عمر بدستور آنحضرت ترك زيورهاى كعبه را نمود و گفت اگر تو نبودى ما رسوا ميشديم (14) .
15ـدر جنگ ايران و عرب كه عمر براى غلبه بر دشمن بمشورت مىپرداخت هر يك از مسلمين چيزى ميگفتند از جمله گروهى را عقيده بر اين بود كه لشگريان شام را جمع كرده به نهاوند بفرستد و عدهاى معتقد بودند كه خود عمر فرماندهى جبهه را بعهده بگيرد ولى عمر توجهى بآراء آنها ننموده و رو بعلى عليه السلام كرد و گفت يا ابا الحسن چرا ما را راهنمائى نميكنى؟على عليه السلام فرمود جمع آورى لشگريان شام و يا عزيمت خود تو به جبهه مقرون بصلاح نيست زيرا در صورت اول آن منطقه كه هم مرز كشور روم است از لشگر اسلام خالى ميماند و در صورت دوم اگر تو شكست خورى ديگر براى مسلمين پناهگاهى وجود نخواهد داشت لذا از رفتن خود بجبهه صرف نظر كن و يكى از فرماندهان كار آزموده و مجرب را براى اين كار برگزين و از مردم بصره هم جمعى را براى كمك برادرانشان بفرست زيرا موقعيت بصره مانند شام نيست و ميتوان از آنجا نيروى لازم را بسيج نمود،عمر بدستورآنحضرت رفتار نمود و فاتح شد و در جنگ روم و عرب نيز او را راهنمائى فرمود (15) .
16ـابن صباغ مالكى در فصول المهمه مينويسد مردى را نزد عمر آوردند زيرا او در پاسخ گروهى كه از وى پرسيده بودند چگونه صبح كردى گفته بود:صبح كردم در حاليكه فتنه را دوست دارم و حق را ناخوشايند دارم و يهود و نصارى را تصديق ميكنم و بدانچه نديدهام ايمان آوردهام و بدانچه خلق نشده اقرار ميكنم!
عمر كسى را خدمت على عليه السلام فرستاد و چون آنحضرت آمد عمر گفتار آنمرد را بدانحضرت بازگو كرد.
على عليه السلام فرمود راست گفته كه فتنه را دوست دارد خداى تعالى فرمايد:انما اموالكم و اولادكم فتنة (16) .و منظور از حق كه ناخوشايند اوست مرگ است كه خداى تعالى فرمايد:و جاءت سكرة الموت بالحق (17) .و اينكه سخن يهود و نصارى را تصديق ميكند در اينمورد است كه خداوند فرمايد:و قالت اليهود ليست النصارى على شىء و قالت النصارى ليست اليهود على شىء (18) .
و اما بدانچه نديده ايمان آورده مقصودش خداوند عز و جل است كه باو ايمان آورده است و بدانچه خلق نشده اقرار ميكند اقرار بقيامت است.
عمر گفت:اعوذ بالله من معضلة لا على لها. (پناه مىبرم بخدا از مشكلى كه على براى حل آن حضور نداشته باشد) (19) طبق روايات مورخين و علماى اهل سنت عمر در موارد زيادى گفته اگر على نبود عمر هلاك ميگرديد چنانكه شيخ سليمان بلخى در كتاب ينابيع المودة مىنويسد:
كانت الصحابة رضى الله عنهم يرجعون اليه فى احكام الكتاب و يأخذون عنه الفتاوى كما قال عمر بن الخطاب رضى الله عنه فى عدة مواطن لولا علىلهلك عمر.
يعنى اصحاب پيغمبر صلى الله عليه و آله در احكام كتاب خدا (قرآن) باو رجوع ميكردند و از آنحضرت اخذ فتوا مينمودند چنانكه عمر در جاهاى عديده گفته است اگر على نبود عمر هلاك شده بود (20) .
عثمان نيز در زمان خلافتش در مواردى كه براى حل مشكلات علمى و قضائى احتياج پيدا ميكرد دست بدامن آنحضرت زده و از وى استمداد ميكرد و بطور كلى على عليه السلام در تمام مشكلات علمى و سياسى و معضلات فقهى و قضائى راهنماى خلفاى ثلاثه بود و براى مصلحت اسلام و مسلمين آنها را هدايت ميكرد و بمنظور حفظ تشكيلات ظاهرى اسلام با كمال صبر و بردبارى سكوت كرده و نميخواست ميان امت تفرقه و پراكندگى حاصل شود و از اعمال خلاف آنها مخصوصا از روش عثمان جلوگيرى كرده و آنها را عواقب وخيم آن بر حذر ميداشت.
بارها عثمان را نصيحت و دلالت نمود ولى او توجهى بنصايح على عليه السلام ننمود و عاقبت بدست مسلمين گرفتار شد و بقتل رسيد.
پىنوشتها:
(1) ارشاد مفيد جلد 1 باب دوم فصل .58
(2) سوره كهف آيه .25
(3) منتخب التواريخ ص 697 نقل از بحار الانوار.
(4) ذخائر العقبى محب الدين طبرى ص 79ـ .80
(5) كشف الغمه ص .33
(6) كشف الغمه ص .33
(7) سوره بقره آيه .233
(8) سوره احقاف آيه .15
(9) كفاية الخصام ص 680 باب .356
(10) مناقب ابن شهر آشوب.
(11) ناسخ التواريخ احوالات امير المؤمنين.
(12) ارشاد مفيد جلد 1 باب دوم فصل .59
(13) مرد يا زنى كه داراى همسر باشد در اصطلاح فقه(محصنـمحصنه) ناميده ميشود.
(14) كفاية الخصام ص .684
(15) ارشاد مفيدـشرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد.
(16) سوره انفال آيه .28
(17) سوره ق آيه .19
(18) سوره بقره آيه .113
(19) فصول المهمه ص .18
(20) ينابيع المودة باب 14 ص .70 حیله گری با امیرالمومنین(ع)هنگامی که رسول خدا از مکه به مدینه هجرت نمود، امیرالومنین(ع) را در مکه وکیل و نائب خود گرداند تا ان حضرت امانات و سپرده هایی را که مردم نزد پیامبر داشتند، به صاحبان انان رد کند و پس از پایان این مآموریت به مدینه برود.در ان روزهائی که علی(ع) امانت ها را به مردم تحویل می داد «حنظلة بن ابی سفیان ، عمیر بن وائل ثقفی» را تطمیع کرد که نزد ان حضرت برود و هشتاد مثقال طلا از او مطالبه نماید، و به او گفت اگر علی(ع) از تو گواه بخواهد ما گروه قریش برای تو شهادت خواهیم داد، ((صد مثقال طلا به عنوان پاداش به او دادند که از جمله ان ها: گردنبندی بود که به تنهایی سیزده مثقال طلا وزن داشت.))عمیر نزد امیرامومنین(ع) امد و از ان حضرت مطالبه سپرده کرد، امیرامومنین(ع) هر چند ودایع و امانات را ملاحظه کرد سپرده ای به نام عمیر ندید و فهمید که وی دروغ می گوید، پس او را موعظه نمود تا از ادعایش دست بردارد، ولی ان همه پند و اندرز سودی نداشت و عمیر همچنان به گفته خود ثابت بود و می گفت من بر ادعای خویش گواهانی از قریش دارم که انان برایم گواهی می دهند مانند: ابو جهل، عکرمه، عقبة بن ابی معیط، ابوسفیان حنظله.امیرامومنین(ع) فرمود:«این نیرنگی است و به تدبیر کننده اش بر می گردد» و ان گاه دستور داد همه شهود در خانه کعبه نشینند، و به عمیر رو کرده و فرمود: اکنون بگو بدانم در چه وقتی امانتت را به پیامبر تسلیم نمودی؟ گفت: نزدیکی ظهر بود که سپرده را به ان حضرت تحویل دادم و پیامبر ان را از دستم گرفت و به غلام خود داد، وسپس ابو جهل را به حضور طلبید و پرسش های عمیر را از او جویا شد، ولی ابو جهل گفت:«مرا حاجتی به پاسخ گفتن نیست» و بدین وسیله خود را رها کرد.سپس ابوسفیان را به نزد خویش خواند و همان سوالات را از او پرسید، ابوسفیان گفت: نزدیک غروب افتاب بود که عمیر امانتش را تسلیم پیامبر(ص) کرد و ان حضرت مال را از او گرفت و در استین خود قرار داد، پس حنظله را به محضر خود فرا خواند و چگونگی را از او پرسش نمود، حنظله گفت به خاطر دارم که افتاب در وسط اسمان بود که عمیر ودیعه را به پیامبر(ص) تسلیم داشت و ان حضرت امانت را در پیشرو گذاشت تا وقتی که خواست برخیزد ان را به همراه خود برد، وسپس عقبه را احظار کرد و کیفیت را از او جویا شد.وی گفت: به هنگام عصر بود که عمیر امانتش را تحویل پیامبر(ص) داد و ان حضرت فورا ان امانت را به منزل فرستاد و پس از او عکرمه را طلب کرد و سوالات را از او پرسید، عکرمه گفت اول روز بود که عمیر امانت را به پیامبر(ص) تحویل داد و پیامبر(ص) ان را گرفت و فورا به خانه فاطمه فرستاد!.عمیر در انجا نشسته بود و تمام جریانات و تناقص گوئیهای انان را می شنید انگاه امیرامومنین(ع) به عمیر رو کرد و به او فرمود: چرا می بینم رنگ صورتت زرد شده و حالتت دگرگون گشته است.عمیر گفت الان حقیقت حال را به شما خواهم گفت زیرا شخص حیله گر رستگار نخواهد شد،«به خدا سوگند من هرگز امانت و ودیعه ای نزد پیامبر(ص) نداشتم و تنها عامل محرک من حنظله و ابو سفیان بودند و اینک دینار هایی که \"مهر\" هند زن ابو سفیان بر ان ها نقشین است نزد من موجود می باشند که ان ها را به عنوان پاداش به من داده اند.»سپس امیرامومنین(ع) امیرامومنین(ع) فرمود:بیاورید شمشیری را که در گوشه خانه پنهان است. شمشیر را اوردند. امیرامومنین(ع) شمشیر را به دست گرفت و به حاضرین نشانداد و فرمود: ایا این شمشیر را می شناسید؟اری این شمشیر حنظله می باشد، از ان میان ابو سفیان گفت این شمشیر از حنظله سرقت شده است. امیرامومنین(ع) به او فرمود: اگر راست می گویی غلام تو \"مهلع\" سیاه چه گرد؟ ابوسفیان گفت او فعلا برای ماموریتی به طائف رفته است. ان حضرت فرمود:ای کاش می امد و تو یک بار دیگر او را می دیدی و اگر راست می گویی او را احضار کن تا بیاید!.ابو سفیان خاموش شد و سخنی نگفت، سپس ان حضرت به ده نفر از غلامان اشراف و قریش فرمود تا محل معینی را حفر نمایند، چون انجا را حفرکردند نا گهان به بدن کشته\"مهلع\" رو به رو شدند، ان حضرت فرمود: ان را بیرون بیاورید، جسد را بیرون اوردند و به طرف خانه کعبه حمل کردند.مردم از مشاهده ی پیکر بی جان \"مهلع\" در شگفت شدند و سبب قتلش را از ان حضرت پرسیدند. فرمود:«ابو سفیان و پسرش این غلام را تطمیع کرده و به پاداش ازادیش او را وادار نمودند که مرا به قتل برساند تا اینکه در راهی برایم کمین کرد و به ناگاه بر من حمله نمود، من هم مهلتش ندادم و گردنش را زدم و شمشیرش را گرفتم!. و چون مکر رو نیرنگ انان در این دفعه به جایی نرسید خواستند بار دیگر حیله ای به کار برند ولی ان هم نقش بر اب شد!. منبع:داوری های شگفت یا قضاوت های علی(ع) سفری که بازگشتی نداشتامیرامومنین(ع) وارد مسجد گردید، ناگهان جوانی گریان جلو ان حضرت امده و گروهی وی را تسلی و دلداری می دادند!. امیرامومنین(ع) به جوان فرمود: چرا گریه می کنی؟ گفت: یا امیرامومنین(ع) سبب گریه و عجزم حکمی است که شریح قاضی در باره ام نموده که نمی دانم روی چه اصلی استوار است، و داستان خود را چنین شرح داد:«پدرم با این جماعت به سفر رفته و اموال زیادی به همراه داشته است، و اینان از سفر برگشته و پدرم با ایشان نیامده است، احوال او را از انان می پرسم می گویند:مرده است، از اموال و دارایی او می پرسم می گویند: مالی از خود به جا نگذاشته است!،ایشان را نزد شریح بردم و با سوگندی انان را ازاد کرده است.» امیرامومنین(ع) به انان فرمود:زود باشید نزد شریح برگردید تا خودم در کار جوان تحقیق کنیم، ان ها برگشتند و امیرامومنین(ع) نیز نزد شریح امده و به او فرمود:چگونه بین ایشان حکم کرده ای؟ شریح گفت:یا امیرامومنین(ع) این جوان مدعی است که پدرش با این جماعت به سفر رفته و اموال زیادی با او بوده و پدرش با ایشان از سفر مراجعت نکرده پ چون از حالش جویا شده به او گفته اند پدرش مرده است و من به جوان گفتم ایا برای ادعای خود گواهی داری؟ گفت نه، پس این گروه منکر را قسم دادم و ازاد شدند.امیرامومنین(ع) به شریح فرمود: بسیار متاسفم که در مثل این قضیه حکم می کنی!! شریح گفت: پس حکم ان چیست؟ ان حضرت فرمود:به خدا سوگند اکنون چنان میان انان حکم می کنم که قبل از من به جز داود پیغمبرکسی بدان حکم نکرده باشد. ای قنبر ماموران شهربانی را حاضر کن. قنبر انان را بیاورد.ان حضرت هر کدام از ماموران را به یک نفر از ان گروه موکّل ساخت و ان گاه به صورت هایشان خیره شد و به انان فرمود: چه می گویید ایا خیال می کنید من از جنایتی که بر پدر این جوان کرده اید اگاه نیستم!؟ و اگر اطلاع نداشته باشم نادانم، سپس به ماموران فرمود: صورت هایشان را بپوشانید و انان را از یکدیگر متفرق سازید، پس ان ها را پراکنده کرده و هر یک را در کنار ستونی از مسجد نشاندند در حالی که سر ها و صورتشان با جامه ها یشان پوشیده بود.ان گاه منشی خود عبدالله بن ابی رافع را به حضور طلبید و به او فرمود: قلم و کاغذ بیاور و خود در مجلس قضاوت به نشست و مردم در پیش رویش نشستند، ان حضرت به مرد فرمود: هر وقت من تکبیر گفتم شما نیز تکبیر بگویید، سپس انان را از مجلس قضاوت بیرون کرد.یکی از ان جماعت را طلب کرده و در پیش رو نشانید و صورتش را باز کرد و به عبدالله بن ابی رافع فرمود: اقرار این مرد را بنویس و به بازجوئی او پرداخت و پرسید در چه روزی شما و پدر این جوان از خانه هایتان خارج شدید؟ گفت: در فلان روز، فلان ماه، فلان سال، سپس پرسید کجا بودید که پدر این جوان در گذشت؟ ( در فلان موضع)، در خانه چه کسی؟(فلان مرد)، به چه بیماری مرد؟(فلان بیماری)،مرضش چند روز طول کشید؟(فلان مدّت)،پس در چه روزی مرد و کی او را غسل داد و کفن نمود و پارچه کفنش چه بود؟ و کی بر او نماز گذارد و کی با وارد قبر گردید؟: و چون باز جوئی کاملی از ان به عمل اورد، صدایش به تکبیر بلند شد، مردم همگی نیز تکبیر گفتند، سایرین که صدای تکبیرها را شنیدند یقین کردند که ان یکی راز خود و دیگران را فاش کرده است، ان حضرت دستور داد دو مرتبه سر و صورت او را بپوشانند و به زندان ببرند و سپس دیگری را به به حضور طلبیده و در پیشروی خود نشانید و صورتش را باز کرد و به او فرمود: ایا خیال می کنی من از جنایت و خیانت شما اطلاعی ندارم ؟در این موقع که مرد قاطع بود که اولی قبل از او نزد ان حضرت به ماجرا اقار کرده چاره ای جز به اعتراف گناه خویش و تقریر داستان ندید! و گفت یا امیرامومنین(ع) من هم یک نفر از ان جماعت بودم و به کشتن پدر جوان رغبتی نداشتم، و به تقصیر خود اعتراف نمود. پس تمام شهود را پیش را خوانده ویکی پس از دیگریبه کشتن پدر جوان و تصرف اعمالش اقرار کردند، سپس ان مرد اول هم که اقرار نکرده بود اعتراف نمود و ان حضرت ایشان را عهده دار خونبها و مال پدر جوان گردانید. منبع:داوری های شگفت یا قضاوت های علی(ع) سيره و سيماى اميرالمؤمنين على(عليه السلام)[font=tahoma]اميرالمؤمنين على(عليه السلام)، چهارمين پسر ابوطالب، در حدود سى سال پس از واقعه فيل و بيست و سه سال پيش از هجرت در مكّه معظّمه، از مادرى بزرگوار و باشخصيّت، به نام فاطمه، دختر اسد بن هشام بن عبدمناف ، روز جمعه سيزده رجب در كعبه به دنيا آمد.
على(عليه السلام) تا شش سالگى در خانه پدرش ابوطالب بود.
در اين تاريخ كه سنّ رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم) از سىسال گذشته بود در مكّه قحطى و گرانى پيش آمد و اين امر سبب شد كه على(عليه السلام) به مدّت هفت سال در خانه پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم)، تا اوّل بعثت، زندگى كند و در مكتب كمال و فضيلت آن حضرت تربيت شود.
اميرالمؤمنين در خطبه 192 نهج البلاغه مىفرمايد:«وَ لَقَدْ كُنْتُ أَتـَّبِعُهُ إِتّباعَ الْفَصيلِ اَثَرَ أُمِّهِ، يَرْفَعُ لى فى كُلِّ يَوْم مِنْ أَخْلاقِهِ عَلَمًا، وَ يَأْمُرُنى بِالاِْقْتِداء بِهِ.»«و من در پى او بودم چنانكه بچّه در پى مادرش، هر روز براى من از خلق و خوى خويش نشانه هاى برپا مىداشت و مرا به پيروى آن مىگماشت.»بعد از آن كه محمّد(صلى الله عليه وآله وسلم) به پيامبرى مبعوث گرديد، على(عليه السلام)نخستين مردى بود كه به او گرويد.
براى اوّلين بار ابوطالب پسر خود را ديد كه با پسرعموى خود مشغول نمازاند.
گفت: پسر جان چه كار مىكنى؟ گفت: پدر، من اسلام آورده ام و براى خدا با پسر عموى خويش نماز مىگزارم.
ابوطالب گفت: از وى جدا مشو كه البته تو را جز به خير و سعادت دعوت نكرده است.
ابن عبّاس مىگويد: نخستين كسى كه با رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم)نماز گزارد، على بود.
روز دوشنبه رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم)به مقام نبوّت برانگيخته شد، و از روز سه شنبه على نماز خواند.
در سال سوم بعثت بعد از نزول آيه «وَ أَنْذِرْ عَشيرَتَكَ الاَْقربينَ»; يعنى «خويشان نزديكتر خود را انذار كن!» رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم) بنى عبدالمطّلب را كه حدود چهل نفر بودند دعوت كرد و به آنها ناهار داد، امّا آن روز نشد سخن بگويد، روز ديگر آنها را دعوت كرد و بعد از صرف ناهار به آنها فرمود: كدام يك از شما مرا يارى كرده و به من ايمان مىآورد تا برادر و جانشين بعد از من باشد، على(عليه السلام)برخاست و فرمود: اى رسول خدا! من حاضرم تو را در اين راه يارى دهم.
فرمود: بنشين.
آن گاه سخن خويش را تكرار كرد و كسى برنخاست و فقط على(عليه السلام)برخاست و فرمود: من آماده ام.
فرمود بنشين.
بار سوم رسولخدا(صلى الله عليه وآله وسلم)سخن خود را تكراركرد.
باز على(عليه السلام) برخاست و آمادگى خود را براى يارى و همراهى پيامبر اعلام كرد.
پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود:«إِنَّ هذا أَخى وَ وَصِيّيى وَ وَزيرى وَ وارِثى وَ خَليفَتى فيكُمْ مِنْ بَعْدى.» «اين على، برادر و وصىّ و وارث و جانشين من در ميان شما پس از من مىباشد.»بعد از سيزده سال دعوت رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم) در مكّه، مقدّمات هجرت آن حضرت به مدينه فراهم شد.
در شب هجرت، پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم) به على(عليه السلام)فرمود: لازم است در بستر من بخوابى، على(عليه السلام) در بستر رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم)خوابيد و آن شب كه اوّل ربيع الاوّل سال چهاردهم بعثت بود، ليلة المبيت ناميده مىشود و بر اساس روايات در همين شب آيه اى درباره على(عليه السلام)نازل شد.
چند شب پيش از هجرت، شبى رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم)، همراه على(عليه السلام) به جانب كعبه حركت كردند.
پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم) به على(عليه السلام)فرمود: روى شانه من سوار شو.
على(عليه السلام) روى شانه رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم) سوار شد و مقدارى از بتهاى كعبه را از جا كندند و درهم شكستند و آنگاه متوارى شدند تا قريش ندانند كه اين كار را چه كسى انجام داده است.
بعد از هجرت پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم)، على(عليه السلام) به فاصله سه روز بعد، از آن كه امانت هاى رسول خدا را به صاحبانش داد، همراه فواطم; يعنى مادرش فاطمه بنت اسد و فاطمه دختر رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم) و فاطمه دختر زبير و مسلمانانى كه تا آن روز موفّق به هجرت نشده بودند، عازم مدينه گرديد.
وقتى وارد مدينه شد پاهايش مجروح شده بود، رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم) چون او را ديد از فداكارى آن حضرت قدردانى و تشكر كرد.
در سال اوّل هجرت كه پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم) ميان مهاجر و انصار رابطه برادرى را برقرار ساخت به على(عليه السلام) فرمود: «أَنْتَ أَخي فِي الدُّنْيا وَ الاْخِرَةِ.»«تو در دنيا و آخرت برادر من هستى.»در سال دوم هجرت، اميرالمؤمنين(عليه السلام) با فاطمه زهرا(عليها السلام) ازدواج كرد.
در رمضان سال دوم هجرت، دو افتخار بزرگ نصيب على بن ابيطالب(عليه السلام) شد; روز نيمه ماه رمضان سال دوم (يا سوم) خداوند، امام حسن مجتبى(عليه السلام) را به على(عليه السلام)داد و در هفدهم ماه رمضان سال دوم، جنگ بدر پيش آمد كه شجاعت و قهرمانى اميرالمؤمنين(عليه السلام) زبانزد خاصّ و عامّ گرديد.
شيخ مفيد مىگويد: مسلمانان در جنگ بدر هفتاد نفر از كفّار را كشتند كه 36 نفر آنها را على(عليه السلام) به تنهايى كشت و در كشتن بقيّه هم ديگران را يارى نمود.
در شوّال سال سوم هجرت، غزوه معروف اُحُد پيش آمد.
نام على(عليه السلام)در اين غزوه هم مانند «بدر» پرآوازه است.
در همين غزوه بود كه رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم)در باره على(عليه السلام)فرمود : «إِنِّ عَلِيًّا مِنّى وَ أَنَا مِنْهُ.» «همانا على از من است و من از اويم.»و در همين غزوه بود كه منادى در آسمان ندا كرد : «لا سَيْفَ اِلاّ ذُوالْفَقارِ وَ لا فَتى اِلاّ عَلِىٌّ.» «شمشيرى جز ذوالفقار و جوانمردى جز على نيست.»در سال سوم (يا چهارم) هجرت بود كه خداوند متعال، امام حسين(عليه السلام) را به اميرالمؤمنين عطا فرمود، پسرى كه نُه نفر امام بر حقّ از نسل مبارك وى پديد آمدند.
در شوّال سال پنجم، غزوه خندق (يا احزاب) پيش آمد و على(عليه السلام) در مقابل عمرو بن عبدود به مبارزه ايستاد، رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود:«بَرَزَ الاِْيمانُ كُلُّهُ إِلَى الشِّرْكِ كُلِّهِ.» «تمام ايمان كه على است در مقابل تمام شرك كه عمرو بن عبدود است به جنگ ايستاد.»و نيز فرمود:«لَمُبارَزَةُ عَلِىٍّ لِعَمْرو أَفْضَلُ مِنْ أَعْمالِ أُمّتى إِلى يَوْمِ الْقِيمَةِ.» «مبارزه على در مقابل عمرو، برتر از اعمال امّتم تا روز قيامت است.»در سال هفتم هجرت، غزوه «خيبر» روى داد كه رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود: «إِنّى دافِعٌ الرّايَةَ غَدًا إِلى رَجُل يُحِبُّ اللّهَ وَ رَسُولَهُ وَ يُحِبُّهُ اللّهُ وَ رَسُولُهُ، كَرّار غَيْرِ فَرّار، لا يَرْجِعُ حَتّى يَفْتَحَ اللّهُ لَهُ.»«فردا اين پرچم را به دست كسى مىدهم كه خدا و رسولش را دوست مىدارد، و خدا و رسولش هم او را دوست مىدارند، و حمله كننده اى است كه گريزنده نيست و برنمىگردد تا خداوند به دست او فتح و پيروزى آوَرَد.»در سال هشتم هجرت، در بيستم ماه رمضان، رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم) مكّه را فتح كرد و آخرين سنگر مستحكم بتپرستى را از ميان برداشت
بعد از فتح مكّه غزوه «حنين» و سپس غزوه «طائف» پيش آمد و على(عليه السلام) همراه رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم) بود، در غزوه حنين فقط نُه نفر از جمله اميرالمؤمنين با رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم) باقى ماندند و ديگران گريختند.
در سال نهم هجرت، غزوه تبوك پيش آمد، و از 27 غزوه رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم)، فقط در اين غزوه على(عليه السلام) همراه آن حضرت نبود، چون پيغمبر او را به جانشينى خود در مدينه گذاشت، و حديث معروف «منزلت» در همين باره است كه پيامبر اكرم به على(عليه السلام)فرمود:«أَما تَرْضى أَنْ تَكُونَ مِنّى بِمَنْزِلَةِ هارُونَ مِنْ مُوسىإِلاّ أَنَّهُ لانَبِىَّ بَعْدى.»«آيا خشنود نيستى كه منزلت تو نسبت به من، همانند منزلت هارون نسبت به موسى باشد، جز آن كه پس از من پيامبرى نيست.»و در همين سال بود كه على(عليه السلام) دستور يافت تا آيات سوره برائت را از ابوبكر بگيرد و آنها را از طرف پيغمبر بر بتپرستان بخواند.
در سال دهم هجر
